Big in Japan: Kyary Pamyu Pamyu

Big in Japan: Kyary Pamyu Pamyu

Kyary Pamyu Pamyu. In Japan een beroemdheid, in Nederland bijna volledig onbekend. Eind september kwam haar vierde album uit: Japamyu. Wie een fysiek exemplaar wil kopen moet goed zoeken, ook online, want internationaal is het album nauwelijks verkrijgbaar. In Japan is dat wel anders. Daar is Kyary Pamyu Pamyu een ster op televisie en sociale media. Zo is ze de meest gevolgde vrouwelijke Japanse beroemdheid op Twitter. Buiten Japan kennen sommigen Kyary van haar eerste single Ponponpon uit 2011, vanwege de bizarre videoclip. Dat was ook mijn eerste kennismaking met Kyary Pamyu Pamyu. Maar ze heeft daarna nog veel meer, en ook veel leuke ‘j-pop’ gemaakt. Tijd voor een korte introductie, aan de hand van een aantal videoclips.

Kyary Pamyu Pamyu j-pop Japan
Kyary Pamyu Pamyu tijdens haar ‘Spooky Obakeyashiki ~ Pumpkins Strike Back’-concert in Tokio in 2017.

Ponponpon: de grote doorbraak
Kyary Pamyu Pamyu (きゃりーぱみゅぱみゅ, echte naam Kiriko Takemura) brak in 2011 door met Ponponpon. Het was vooral de videoclip die de aandacht trok, en ‘viral’ ging. Een overvloed aan kleur, bergen speelgoed, vliegende oogbollen, tanks, boterhammen en schedels en nog veel meer raars. Zelf was ze gekleed in een soort sprookjespak en deels roze geschminkt. Krankzinnig en onbegrijpelijk? Het werd in ieder geval een hit en Kyary’s naam was gevestigd. Kyary’s stijl in de video was sterk verbonden met de beroemde wijk Harajuku in Tokio. Dit is de plek waar extravagant geklede jongeren bijeenkomen, behorende bij de vele subculturen die Japan kent. ‘Kyary-chan’ zelf was hier in haar middelbare schooltijd ook veel te vinden, en ze deed modellenwerk voor tijdschriften over Harajuku. Daarnaast was Ponponopon ook heel erg ‘kawaii’, de Japanse term voor schattig, een belangrijk begrip in de Japanse populaire cultuur.

Candy Candy: dansen met een ui
Na Ponponpon volgde de single Tsukematsukeru. Opnieuw met een kleurige videoclip en Kyary in een bijzondere outfit: een jurk gemaakt van snoepverpakkingen. Nog wel opmerkelijker misschien was het onderwerp van het nummer: valse wimpers. Zo gaan Kyary’s liedjes wel vaker over ongebruikelijke onderwerpen. Of zitten er onverwachte en vervreemdende zaken in haar video’s. Zoals in Candy Candy, een liedje over snoep, waarin een zingende en dansende ui opduikt, die uiteindelijk door Kyary met een roze machinegeweer wordt beschoten. In de video zitten opnieuw veel verwijzingen naar Japanse popcultuur. Zo zien we Kyary rennen met een boterham in haar mond, een stijlfiguur dat in veel Japanse manga (strips) en anime (tekenfilms) te vinden is. En ook haar kleding verwijst naar stripfiguren. Candy Candy staat op Pamyu Pamyu Revolution, haar debuutalbum uit 2012 .

Furisodation: eindelijk volwassen
Het Japanse karakter van Kyary’s muziek komt het meest uitdrukkelijk naar voren in het nummer Furisodation uit 2013. Het werd voor Kyary geschreven toen ze twintig werd, de leeftijd waarop men in Japan meerderjarig wordt. Dat wordt gevierd met een speciale feestdag in januari en bijbehorende ceremonie. Op die dag dragen de vrouwen een speciale kimono: de zogenaamde furisode, met lange mouwen. Furisodation, een samentrekking van furisode en celebration (zoals veel van haar liedjes woordspelingen zijn), gaat er dan ook over dat Kyary Pamyu Pamyu viert dat ze twintig is geworden. En, niet onbelangrijk, eindelijk alcohol mag drinken. In de videoclip zien we Kyary in hoog tempo flink wat flessen achterover slaan en dronken worden, terwijl het beeld zelf ook meer en meer vervormt. Een jaar later maakte Kyary een soortgelijk nummer over volwassenwording: Yume no Hajima Ring Ring, voorzien van een video die heel erg kawaii, maar ook een beetje verdrietig is.

Kira Kira Killer: een killer-refrein door Yasutaka Nakata
De uitbundige en fantasierijke video’s en Kyary’s publieke imago zijn ongetwijfeld een belangrijke factor – zo niet de belangrijkste – voor haar populariteit, ook buiten Japan. Maar de muziek mag zeker niet vergeten worden. Die wordt al sinds Ponponpon volledig geschreven en geproduceerd door een man: Yasutaka Nakata. Deze producer (later meer over hem) werkt sinds 2013 samen met Kyary, en bepaalt dus volledig haar geluid. Tot kritiek van sommige fans, die vinden dat Kyary eens met iemand anders muziek moet maken. Nakata maakt dance, electropop of EDM, en luistert goed naar wat op dat moment populair is. Gelukkig lijkt hij nog altijd door Kyary geïnspireerd te worden, zodat haar vier albums (tot nu toe) genoeg afwisseling bevatten. Een van zijn leukere producties is het vrolijke Kira Kira Killer, dat mij door het pianootje soms zelfs een beetje aan vroegere happy hardcore doet denken. Het aanstekelijke refrein en natuurlijk de coole videoclip doen de rest.

Fashion Monster: reclame, reclame, reclame
Sinds Ponponpon is Kyary’s roem in Japan snel gegroeid. Ze is een ware celebrity in haar thuisland, die alom tegenwoordig is. In Tokio reed zelfs een Kyary Pamyu Pamyu-trein rond, en in een attractiepark was een virtuele Kyary-achtbaan gemaakt. Op sociale media is ze heel erg populair, met miljoen volgers op Twitter en Instagram. Ze staat op de covers van tijdschriften, verschijnt in televisieshows, haar liedjes worden gebruikt in films, tv-series en games, en vooral in heel veel reclames. Dat is iets wat mij toch enigszins tegenstaat: het enorme commerciële aspect van haar muziek. Nu is het natuurlijk zo dat ook Europese of Amerikaanse artiesten samenwerken met bedrijven of hun muziek licentiëren voor het gebruik in reclames of games. En product placement in videoclips is ook niet meer weg te denken. Het is inmiddels zelfs een belangrijk verdienmodel voor artiesten geworden, en een manier om meer publiek te bereiken.

Maar in de Japanse popmuziek gaat dit nog wat verder. Liedjes worden vaak speciaal voor een reclame geschreven. Of anders met een reclame in het achterhoofd. Zo ook heel veel singles (en b-kantjes) van Kyary Pamyu Pamyu. Bijna al haar muziek is wel te horen in een reclame. En zelf speelt ze ook in talloze reclames een rol: voor frisdrank, snoep, ijs, fastfood, en gelukkig ook tandpasta, voor auto’s, een huizensite, gezichtsverzorging of een brillenmerk. Kisakae, een van mijn favoriete nummers, was te horen in commercials van Nintendo. Zelfs in de bovenstaande reclame voor de website van een uitzendbureau was Kyary te zien, en het bijbehorende liedje (Kyary ANAN) heeft bijna dezelfde titel als de website. Hieronder Fashion Monster, een van Kyary’s bekendste nummers, dat werd gebruikt in commercials van een kledingbedrijf.

Mondai Girl: de keerzijde van de roem
Kyary Pamyu Pamyu is dus een echte ster in Japan. Elders is haar roem minder groot, maar ze heeft zeker ook aanhang in de VS, Europa en Australië, waar ze ook al meerdere keren getoerd heeft. Toch komt soms de vraag op hoe leuk ze het vindt om zo beroemd te zijn. Tijdens een van haar concerten in Japan bedankte ze haar publiek, maar moest ze ook huilen vanwege de grote druk en vele, soms negatieve aandacht, ook voor haar privéleven. Ze vroeg zich af hoe prettig het was om in de entertainmentindustrie te werken en gaf aan er wel klaar mee te zijn. Veel fans twijfelden of Kyary verder zou gaan, zeker toen een opvolger van Pika Pika Fantajin (2014) erg lang op zich liet wachten. Wel waren er enkele singles, zoals Mondai Girl. Dat betekent ‘probleem meisje’, een woordspeling op de uitdrukking ‘mondai ga aru’ (‘er is een probleem’). In het nummer, over sterk en onafhankelijk zijn, en ook in de video, lijkt Kyary te reflecteren op haar situatie.

Japamyu: een volwassener geluid
In 2018 verscheen dan toch een nieuw album: Japamyu. Opnieuw volledig geproduceerd door Nakata, en met naast al bekend werk gelukkig ook een aantal nieuwe nummers. Het album was voorafgegaan door de single Kimino Mikata. In het nummer en bijbehorende videoclip presenteerde Kyary zich met nieuw imago: volwassener en minder extravagant. En ze rapt zelfs een beetje! Ook in anderen nummers op Japamyu experimenteert ze met andere manieren van zingen, en kan Nakata zich weer uitleven met gekke geluidjes en beats. Hoewel de critici het album positief ontvingen, was het in commercieel opzicht weinig succesvol: het is haar slechts presterende album tot nu toe. Misschien was de vier jaar tussen Japamyu en de voorganger te lang voor het publiek. In ieder geval vind ik het een geslaagde plaat en is het een van mijn favorieten van 2018, hoewel nogal kort (35 minuten).

Ik ben benieuwd of en hoe Kyary in de toekomst verder zal gaan. Zal ze gaan samenwerken met andere producers dan Nakata (zoals Sophie of AG Cook van PC Music), waar veel buitenlandse fans op hopen? Zal ze haar Harajuku-imago nog meer loslaten? Blijft ze een celebrity in Japan, die dankzij haar naam zo goed producten kan verkopen? Of heeft ze er straks echt geen zin meer in en gaat Kyary Pamyu Pamyu straks juist iets heel anders doen?

Yasutaka Nakata

Zoals hierboven geschreven komt alle muziek van Kyary Pamyu Pamyu uit de koker van een man: Yasutaka Nakata. Maar Kyary is niet de enige met wie hij samenwerkt. Nakata werd bekend door zijn groep Capsule, een duo dat hij sinds 1997 vormt met zangeres Toshiko Koshijima. Vanaf 2001 brachten ze maar liefst vijftien albums uit, en in die tijd is hun muziekstijl regelmatig veranderd. Echt succes kreeg Nakata door zijn producties voor de girlgroup Perfume. Al hun albums haalden de eerste plaats in de Japanse albumlijsten. Over Perfume meer op een ander moment. Sindsdien is Nakata een invloedrijk en veelgevraagd producer, die voor talloze Japanse popartiesten heeft gewerkt, en vaak ook met succes.

Sugarless Girl van Capsule, afkomstig van het gelijknamige album uit 2007.

Nakata kan diverse stijlen produceren, met als overkoepelend genre dance. Het is moeilijk hem een echt eigen geluid toe te schrijven, zeker zijn latere producties klinken niet altijd even origineel. Hij wordt ook steeds wat minder subtiel naar mijn idee, en lijkt vooral te gaan voor grote EDM-klappers. De ene keer doet hij denken aan Martin Garrix, dan aan Cashmere Cat, en dan weer aan iemand als Skrillex. Zoals ook op zijn eerste soloalbum Digital Native, dat dit jaar verscheen. Het bevat niet zijn beste werk (dat lijkt hij te bewaren voor Perfume of Kyary), maar sommige singles mogen er zijn. Zoals White Cube of Crazy Crazy, samen met Charli XCX en Kyary Pamyu Pamyu. Hieronder van dat laatste nummer de videoclip.

Kero Kero Bonito

Dat ik jaren na het verschijnen van Popponpon Kyary Pamyu Pamyu weer ‘herontdekt’ heb, komt door de groep Kero Kero Bonito. Dit Britse trio maakte met Bonito Generation een van de leukste albums van 2016, waar ik pas in 2017 achterkwam. Kero Kero Bonito, of KKB, bestaat uit producers Gus en Jamie en zangeres Sarah Bonito. Van hun bewondering voor Kyary Pamyu Pamyu maken ze geen geheim. Sarah Bonito (Sarah Midori Perry) is half Japans, en bracht haar jeugd door in Japan. Ze zingt en rapt dan ook vloeiend in het Japans en in het Engels, en dat maakt haar bijzonder. De muziek op Bonito Generation (en de eerdere mixtape Intro Bonito) is sterk door J-pop beïnvloed, en zit vol rare vondsten, geluidjes uit games en semi-naïeve teksten. Ook KKB’s kleurrijke en vrolijke video’s doen denken aan de Harajuku-cultuur die we kennen van Kyary Pamyu Pamyu.

Maar, op het dit jaar verschenen tweede volledige album Time ‘n’ Place heeft KKB het roer radicaal omgegooid. De gezellig piepende synthesizers zijn ingeruild voor gitaren, en Sarah zingt alleen nog in het Engels. KKB heeft zich een veel serieuzer geluid aangemeten en is een indieband geworden, inclusief overstuurde gitaren en noise. De felle kleuren en zonnestralen zijn eveneens verdwenen uit de videoclips, die letterlijk een stuk donkerder zijn geworden. Flink wennen dus, maar ik blijf Kero Kero Bonito een erg fijne band vinden. Hier de video van Flyway, waarop KKB-nieuwe stijl goed te horen is.

Eén gedachte over “ Big in Japan: Kyary Pamyu Pamyu

Reacties zijn gesloten.

Reacties zijn gesloten.