De afgelopen maanden heb ik gewerkt aan een project rond de Fagel-collectie uit de bibliotheek van Trinity College Dublin. Hier schreef ik daar al eerder over. Inmiddels is het project afgesloten. Eind november heb ik de voorlopige resultaten van mijn onderzoek gepresenteerd op een workshop in Dublin. De prachtige campus van Trinity College bleek ook in november nog even sfeervol als in juli. Met als bijkomend voordeel dat er nu ook daadwerkelijk studenten waren, en niet alleen maar hordes toeristen. De Fagel-collectie kreeg drie dagen veel aandacht, met de workshop, een lezing en een boekpresentatie. Ook werd de projectwebsite gelanceerd. Er heerste kortom, drie dagen ‘Fagel fever’ in Dublin.

Op de workshop gaven diverse onderzoekers, zowel uit Nederland, Ierland als de UK, korte presentaties over onderwerpen rondom de Fagel-collectie. Uit de presentaties werd duidelijk dat de Fagel-collectie, met de grote hoeveelheid bijzondere boeken, pamfletten, kaarten en atlassen, een ontzettend mooie bron is voor verder onderzoek. Zeker in combinatie met het Fagel-familiearchief, dat zich in het Nationaal Archief in Den Haag bevindt. In dit familiearchief zijn duizenden brieven te vinden die tot op heden nog nauwelijks zijn onderzocht. Het enthousiasme onder de aanwezigen was dus groot. Hoe verder te gaan nu het eerste verkennende onderzoek is afgerond is een stuk lastiger. Ook daarover werd gediscussieerd, zowel door onderzoekers als door medewerkers van de universiteitsbibliotheek.

Tevens werd de projectwebsite gelanceerd. De website is bedoeld als eerste kennismaking (een ‘taster’) met de Fagel-collectie. Er is uitleg te vinden over de boeken, pamfletten en kaarten, inclusief voorbeelden van bijzondere objecten. Voor de website schreef ik het stuk over de gedrukte boeken, en de korte Nederlandse introductie. Daarnaast selecteerde ik zes boeken, die iets van de breedte van de Fagel-collectie laten zien. Onder meer het oudste gedrukte boek uit de collectie, de ‘Agostini Plutarch’ uit 1478, met werkelijk schitterende illustraties. Meer dan vijfhonderd jaar later ziet het boek er nog altijd fantastisch uit. Op de website komen ook filmpjes te staan waarin diverse mensen aan het woord komen over de Fagel-collectie. Ook ik mocht iets vertellen, over de boeken uit de collectie. Nog niet alle filmpjes staan online, maar het algemene introducerende filmpje al wel, dat is hieronder te zien. Inclusief mijn handen die diverse bladzijden omslaan!

Voor mij was het ook heel leuk om na maanden van onderzoek op afstand en werken met gedigitaliseerde edities, ook daadwerkelijk de boeken zelf te kunnen bekijken. Zoals de hierboven genoemde Agostini Plutarch, die erg veel indruk maakte. Maar ook andere boeken mocht ik van de vriendelijke medewerkers van de Early Printed Books-afdeling inzien, en hoe kostbaar ook, zelf uit de dozen halen en bekijken. Zonder witte handschoenen, want dat is helemaal niet handig en daarmee beschadig je de boeken eerder dan je ze beschermt.

Een van die boeken was Metamorphosis of de Verandering der Surinaamsche insecten van Maria Sybilla Merian (1647-1717). Rond dit boek is eind 2016 in Nederland veel publiciteit geweest, omdat de Koninklijke Bibliotheek een facsimile heeft gepubliceerd. Merians boek is volledig gefotografeerd en op ware grootte uitgebracht. En groot is het zeker! Het bevat prachtige tekeningen van Surinaamse insecten, vaak in combinatie met vruchten en bloemen. Merian had eind zeventiende eeuw twee jaar in Suriname doorgebracht, waar ze insecten had bestudeerd. Ze was dus niet alleen een zeer goede tekenaar, maar ook een entomologe die zeer geïnteresseerd was in vlinders en kevers. Trinity College heeft de tweede druk van het boek uit 1719, de KB heeft de eerste versie uit 1705. Die is hier volledig te bekijken. Heel mooi gedaan, maar ook de facsimile haalt het niet bij het originele boek, zo heb ik zelf in Dublin kunnen ervaren.

Het was bijzonder om zulke oude boeken aan te raken en van dichtbij te bekijken. Ooit waren ze privébezit, eigendom van een van de invloedrijkste families uit de Nederlandse Republiek. Toen de bibliotheek in 1802 uit geldnood werd verkocht, was Trinity College zo slim om de collectie in zijn geheel te kopen. In Dublin zijn de duizenden boeken, pamfletten en kaarten nu onderdeel de universiteitsbibliotheek. Over hoe de Fagel-collectie in Dublin is gekomen, de Fagels zelf en de inhoud van de collectie is meer te lezen in de bundel Frozen in Time, die als onderdeel van de ‘Fagel fever’ werd gepresenteerd. Hopelijk dragen deze bundel, de website en het project er aan bij dat meer mensen de rijkdom en de potentie gaan inzien van de Fagel-collectie. Want de Fagel-collectie is te belangrijk, te groot en te mooi om alleen binnen Trinity College of bij een kleine groep Nederlandse onderzoekers bekend te zijn.