Museum Rotterdam: De Aanval

Museum Rotterdam: De Aanval

Museum Rotterdam houdt zolang het nieuwe vaste onderkomen nog niet gereed is – in 2016 komt het museum in het Timmerhuis aan de Meent – tentoonstellingen op verschillende, tijdelijke locaties. Na Las Palmas, waar onder meer Echte Rotterdammers te zien was, heeft het museum nu voor de onderzeebootloods op Heijplaat gekozen. Daar is de tentoonstelling De Aanval te bezoeken, over de strijd om Rotterdam in mei 1940. De tentoonstelling kreeg veel publiciteit vanwege de Duitse bommenwerper die er hangt, inderdaad van het type dat de stad bij het bombardement van 14 mei 1940 verwoestte. Maar wat is er nog meer te zien bij De Aanval, naast deze bommenwerper?

Museum Rotterdam De Aanval RDM-terrein Heijplaat onderzeebootloods
Deel van het RDM-terrein op Heijplaat, rechts de onderzeebootloods.

Met de onderzeebootloods heeft Museum Rotterdam voor De Aanval sowieso een plek gekozen die zelf al het bekijken waard is. Het RDM-terrein op Heijplaat, ooit van de voormalige Rotterdamse Droogdok Maatschappij, wordt tegenwoordig gebruikt door diverse hogescholen, en de onderzeebootloods is onder meer te huur voor tentoonstellingen of evenementen. Je kan met de auto of de bus naar het RDM-terrein, maar veel leuker is het om via het water naar Heijplaat te reizen, met de waterbus. Zeker op een mooie zonnige dag is het uitzicht vanaf het water op de stad en havens erg mooi. Als ik eerlijk ben voor mij het hoogtepunt van de dag.

Voor De Aanval is in één ruimte in de onderzeebootloods ingericht. Er zijn dus geen verschillende zalen, en ook geen duidelijk pad voor de bezoeker om te volgen. Het zijn vooral de vele schermen die opvallen. Vier kolossale beeldschermen van drie bij twaalf meter laten interviews, filmbeelden en animaties zien die meer duidelijk maken over de strijd om Rotterdam van 10 tot 14 mei 1940, ieder over een specifiek thema. Daarnaast zijn er nog een zevental kleine televisies, die nog meer achtergrondinformatie geven. Het aantal tentoongestelde objecten is relatief klein. De Heinkel He 111-bommenwerper natuurlijk, stukken (afweer)geschut en uniformen van het Duitse en Nederlandse leger, en de witte capitulatievlag. Samen met het Duitse ultimatum, waarin in houterig Nederlands gedreigd wordt met ‘doelmatige maatregelen’ die ‘volledige vernieling van het stad ten gevolge hebben’ als de Nederlandse soldaten de ‘weerstand’ niet staken, is deze vlag een indrukwekkend object. De gedetailleerde maquette van vooroorlogs Rotterdam is mooi gemaakt, en geeft nog eens een goed beeld van de volle binnenstad voor het bombardement. Dat doen ook de gevelstenen, gered uit ‘de puin’ na het bombardement, die zorgen voor een verlangen eventjes te kunnen rondlopen in de vooroorlogse stad.

Museum Rotterdam De Aanval gevelsteen
Achttiende-eeuwse gevelsteen gered uit ‘de puin’, afkomstig van het Gereformeerd Burgerweeshuis aan de Goudsewagenstraat. Afgebeeld zijn geloof, liefde en overvloed.

Maar de nadruk bij De Aanval ligt dus vooral op de beeldschermen. Die vertellen veel over de strijd om de stad, en laten experts, veteranen en ooggetuigen aan het woord, terwijl tegelijkertijd op een ander deel van het scherm films en foto’s uit 1940 te zien zijn. Ook wordt er gebruik gemaakt van voorgelezen teksten uit bijvoorbeeld dagboeken van inwoners of verslagen van soldaten die bij de strijd betrokken waren, zowel van Duitse als Nederlandse zijde. Dat dus ook de Duitse kant van het conflict te zien en te horen is maakt de tentoonstelling net even wat anders. Museum Rotterdam werkte voor De Aanval dan ook samen met het Militärhistorisches Museum Flugplatz Berlin-Gatow (en het Stadsarchief Rotterdam). Hoewel het Duitse perspectief bij De Aanval niet heel groot is, is het toch interessant om meer te weten te komen over de ervaringen van de Duitse soldaten. Zij waren in vergelijking met de Nederlanders natuurlijk veel meer ervaren en hadden vaak al eerder strijd geleverd, maar ook zij noteerden wanneer hun eerste dode viel, of schrokken van het luchtafweerschut bij de aanval op vliegveld Waalhaven.

Museum Rotterdam De Aanval maquette Coolsingel
Maquette van vooroorlogs Rotterdam, met ongeveer in het midden de Coolsingel met het stadhuis, postkantoor en de beurs. Meer naar rechts de Laurenskerk.

De Aanval laat goed zien dat de strijd om Rotterdam veel meer was dan alleen het bombardement. Parachutisten bij vliegveld Waalhaven, de watervliegtuigen op de Maas, het Noordereiland als uitvalsbasis voor de Duitsers en het Duitse ‘bruggenhoofd’ op de noordoever in het gebouw van de Nationale Levensverzekering-bank (bij de Willemsbrug) en de soms felle gevechten met de Nederlandse soldaten, het zijn allemaal aspecten van de aanval op Rotterdam. Ook de verhalen van de bewoners die in die strijd terecht kwamen, bijvoorbeeld op het Noordereiland, maken deel uit van deze geschiedenis.

Toch was ik niet helemaal overtuigd door De Aanval. Dat kwam met name doordat de meerwaarde van films kijken in een museum voor  mij niet zo heel groot is. De informatie zelf is zoals gezegd zeker boeiend, maar om die films te kunnen zien zou ik niet naar de onderzeebootloods hoeven gaan. Ze zouden bijvoorbeeld ook op een website kunnen staan (ik hoop dat dit nog wel gaat gebeuren overigens). In een museum wil ik juist dingen bekijken die ik elders niet kan zien, of die, doordat ze in een museum worden getoond, iets bijzonders vertellen over het verleden, of wat je nog niet kent. Nu bleef dat deel van het museumbezoek helaas beperkt.

Musem Rotterdam De Aanval Heinkel bommenwerper
De Heinkel He 111 bommenwerper, van het type gebruikt tijdens het bombardement op Rotterdam van 14 mei 1940.

Daar komt bij dat ik de vraagtekens die sommigen stelden bij het zo prominent tentoonstellen van de Heinkel-bommenwerper wel snap. Wat voegt dit toe, wat vertelt dit vliegtuig wat niet op een andere manier verteld had kunnen worden, of welke vragen roept dit op? De Heinkel blijft nu niet meer dan een object, groot en dreigend en in staat tot vernietiging, en maakt De Aanval tot een vrij traditionele militair-historische tentoonstelling, met aandacht voor de tactieken en technieken die gebruikt werden in de strijd. Zeker door die kleine nepbommen die onder het vliegtuig hangen, aan wat plastic draadjes. Voor mij deed dit afbreuk aan het grotere verhaal van De Aanval, over oorlog als een verwoestende kracht die levens voor altijd verandert, zoals ook een van de Nederlandse veteranen vertelde, die als dienstplichtige bij Vliegveld Waalhaven gelegerd was. Niet alleen de stad Rotterdam was na de aanval nooit meer hetzelfde, dat gold ook voor alle betrokkenen, zowel militairen als burgers.

Ondanks deze kanttekening kan ik een bezoek aan De Aanval aanraden. Om meer te leren over deze zo cruciale periode uit de moderne geschiedenis van Rotterdam, om eens wat rond te snuffelen op het RDM-terrein en Heijplaat, en omdat het huidige Rotterdam er vanaf het water geweldig uitziet.  De Aanval is nog tot 25 oktober 2015 te bezoeken.

De citaatjes uit het Duitse ultimatum heb ik uit J.L. van der Pauw, Rotterdam in de Tweede Wereldoorlog (tweede druk; z.p. (Amsterdam) 2006) 76.

Reacties zijn gesloten.