30 november 2013: Viering van 200 jaar…eh…tja…nou, dynamiek en ontwikkeling dan maar?
Het was al lang van te voren aangekondigd: op zaterdag 30 november 2013 zou op het strand van Scheveningen een spektakel te zien zijn. Een grote show, met honderden figuranten, medewerking van de marine en landmacht en natuurlijk acteur Huub Stapel: het naspelen van de aankomst van prins Willem Frederik (de later koning Willem I) in 1813 in Scheveningen, waarmee de viering van 200 jaar Koninkrijk van start zou gaan.
Voor degenen die niet in Scheveningen waren (zoals ik) was alles ook via televisie en internet live te volgen. Ik zag een slechts een samenvatting, maar dat was eigenlijk al genoeg.
Het begon al met het bericht dat de ‘prins’ niet met een sloep zou landen, maar in een amfibisch legervoertuig (‘een soort tank’), omdat de golven te hoog waren. Ging het in 1813 ook maar zo makkelijk!
En inderdaad, Willem Frederik/Huub Stapel en zijn entourage doorkliefden geheel gemotoriseerd de golven van de Noordzee, om vervolgens enthousiast te worden ontvangen door een man op een paard en acteurs met een leuk hoofddeksel op, die zwaaiden met oranjevaantjes. Na een speech en het scanderen van ‘Oranje boven!’ reed hij in een koets richting stad. Het geheel was van een oubolligheid die je normaal toch vooral associeert met Koninginnedag, maar die blijkbaar ook nu weer als passend werd geacht. Trekt het Oranjehuis dit wellicht aan?
Nu ben ik sowieso wat wantrouwend tegenover ‘re-enactments’, dat wil zeggen het naspelen van historische gebeurtenissen. Ik zie dan altijd iets te dikke mannen voor me die zich in een historisch pakje hebben gehesen, om vervolgens met een musket op de schouder met zijn twintigen de Slag bij Waterloo na te spelen.
Maar goed, ik was er niet bij, dus wellicht was het in werkelijkheid wel degelijk een gebeurtenis om nooit te vergeten.
De viering van 200 jaar Koninkrijk, die maar liefst twee jaar zal duren, is dus van start gegaan. Opmerkelijk is dat bijna niemand helder kan maken wat er nu precies gevierd wordt. In een interview in NRC Handelsblad (16 november 2013) houdt Henk te Velde, hoogleraar Vaderlandse geschiedenis in Leiden, het op het herdenken van het herstel van de onafhankelijkheid na de Franse bezetting, en ‘wat er in die twee eeuwen tot stand is gebracht, onze verworvenheden.’ Te Velde is de enige historicus in het Nationaal Comité dat zich met de viering bezighoudt, en uit het interview komt hij op mij ook niet heel erg overtuigd over. Ja, we hadden ook een andere datum kunnen kiezen en nee, we herdenken niet 200 jaar monarchie.
Premier Rutte (ook een historicus trouwens) sprak op de officiële opening in de Ridderzaal over ‘onze verjaardag’, ‘een gezamenlijke mijlpaal en een feest dat we met elkaar vieren’, ‘twee eeuwen van ontwikkeling en dynamiek’ en ‘het land dat we na 1813 zijn geworden’. Tja, voor ontwikkeling en dynamiek had Willem Frederik natuurlijk niet aan land hoeven komen.
Gelukkig was er de column van Thomas von der Dunk op de site van de Volkskrant, die de viering weer in perspectief plaatste. Zijn conclusie: ‘Nederland herdenkt vandaag een fictie’. Treffend trouwens, maar vooral ook sneu, is dat bij Von der Dunks stuk een verkeerde foto is geplaatst: niet van koning Willem I (1772-1843), maar van het ruiterstandbeeld van stadhouder Willem van Oranje (1533-1584), oftwel Willem de Zwijger, de ‘vader des vaderlands’.
Wat de ‘viering 1813-2013’ nogmaals duidelijk maakt is dat het Nederland ontbreekt aan een ‘Fourth of July’ of ‘quatorze juillet’: een mooie datum van oorsprong. Nu wordt 1813 gevierd, terwijl er natuurlijk ook gemakkelijk gebeurtenissen of jaren uit de zeventiende of zestiende eeuw herdacht kunnen worden (Vrede van Munster, Plakkaat van Verlatinghe, Unie van Utrecht).
In de zeventiende eeuw leefde de oorsprongsmythe van de Bataven: het dappere volk dat de Romeinen had weerstaan, dat waren de voorouders van de Hollanders die de tirannie van de Spanjaarden hadden bevochten. Misschien moeten we nu ook weer terug naar die oorsprongsmythe: een eenogige Huub Stapel als Batavenleider Claudius Civilis, die het met zijn troepen (gespeeld door het puikje van de lokale middenstand) de Romeinse legioenen (ik zie hier weer een rol voor landmacht en marine) knap lastig maakt. Dat levert pas een spektakel op!
UPDATE: Relativerende column van Henk te Velde over 30 november op historici.nl